Қарағанды облысының үкіметтік емес ұйымдарының «Белсенді азаматтық қоғам-мемлекеттің стратегиялық міндеттерін табысты шешу факторы» XVI конференциясының ұсынымдары
Қарағанды қ. 30 қазан 2020ж.
Қазақстан Республикасының Конституциясымен әрбір азамат қоғамға, одақтарға, партияларға бірігу, сайлау процесіне, өз құқықтары мен мүдделерін бірлесіп қорғауға қатысу арқылы мемлекеттің қоғамдық-саяси өміріне қатысу құқығына ие болды.
Қоғамдық қатынастардың серпінді дамуы елдің экономикасы мен қоғамдық-саяси құрылымының даму деңгейіне тікелей байланысты.
Қазақстан өз дамуының қазіргі кезеңінде елдің ғылыми-техникалық әлеуетінің өсуіне, өркениетті нарықтық қатынастарды дамытуға және қоғамдық процестерді демократияландырудың жүргізіп отырған саясатына негізделген экономикасы, қаржы-кредит жүйесі жоғары дамыған мемлекет болып табылады.
Әлемдік нарықта қазақстандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілік деңгейін арттыруға бағытталған экономикалық қызметке мемлекеттің жыл сайынғы елеулі инвестициялары қазіргі уақытта елде қабылданған экономиканың түрлі секторларын қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламаларын іске асыруға азаматтық қоғамды барынша тартуды талап етеді.
Конференцияға қатысушылардың пікірінше, мұндай тартымдылық экономикалық көрсеткіштердің тұрақтылығы мен тұрақты өсуін қамтамасыз етеді және тиісінше, елдегі ішкі әлеуметтік-саяси жағдайды жақсартады, Қазақстандықтардың табыс деңгейіне оң әсер етеді.
Әрине, конференцияға қатысушылардың пікірінше, биылғы жылы коронавирус пандемиясымен байланысты әлемдік дағдарыс елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына өз түзетулерін енгізді
Қазақстан Республикасының Президенті Қ.Тоқаев былай деп атап өткен: «ағымдағы қиындықтарды міндетті түрде жеңеміз. Бірақ мемлекетіміздің жаңа геосаяси жағдайдағы ұзақ мерзімді дамуын да ұмытпауымыз керек.»
Басталған реформаларды жалғастыру үшін мемлекет басқару шешімдерін қабылдауға белсенді тарту, жүргізіліп жатқан барлық өзгерістерді қоғамдық бақылауды жүзеге асыру арқылы халықтың өзінің оларды іске асыруға қатысуына ерекше рөл бөледі.
Сондықтан да облыстық конференцияның пікірталас алаңдарында келесідей сұрақтар қаралды:
- Аумақты дамыту мен жайлы қалалық ортаны қалыптастырудағы азаматтық қоғамның рөлі
- Мемлекеттік қызмет көрсету сапасының қоғамдық мониторингі. Қазақстан Республикасының атқарушы билік органдарының қызметін қоғамдық бақылау.
- Әлеуметтік кәсіпкерлік-дамудың жаңа векторы: мәселелер мен мүмкіндіктер.
- ҮЕҰ қаржыландыру құралдарын қайта жүктеу.
Талқылау алаңдарының жұмыс қорытындысы бойынша, конференцияға қатысушылардың пікір алмасуы бойынша Қарағанды облысының үкіметтік емес ұйымдары аймақтық және республикалық деңгейдегі мемлекеттік органдарға, Қарағанды облысының Азаматтық Альянсына, сондай-ақ Қазақстанның 9-шы Азаматтық форумында талқылау үшін ұсынымдар әзірленді:
· 1. Аумақтарды дамытуға және жайлы қалалық ортаны қалыптастыруға азаматтық қоғамның қатысуы мәселелері бойынша:
· 1.1 Қарағанды облысының құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасы, Қарағанды облысының энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасы, Қарағанды қаласының ТКШ бөлімі:
· Азаматтарды олардың қалалық ортаны дамытуға қатысуының нысандары мен әдістері туралы жүйелі хабардар етуді жүргізу.
· Аулаларды, аудандарды, қалаларды абаттандыру мәселелерінде жұмысты жақсарту үшін бейінді сарапшыларды, мүдделі жұртшылықты тарта отырып, диалогтық ашық алаңдардың жүйелі форматын ұйымдастыру.
· Аула аумақтарын абаттандыруды тұрғындардан олардың қажеттіліктері, нысаналы индикаторлары, әлеуметтік бағдары және т. б. туралы сұраудан бастау керек. Тұрғындарды жоспарлауға, абаттандыруға және осы үдерістердің сапасын бақылауға тарту.
· Азаматтардың сенімін арттыру және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерінің коэффициентін төмендету мақсатында, жұртшылықтың қатысуымен қалаларды абаттандыру процестерінің ашықтығына ықпал ету.
· Қарағанды облысының Азаматтық Альянсымен бірлесіп: «Қоғамдық пікір», «Қоғамдық бақылау», «Қоғамдық мониторинг» қалалық ортаны қалыптастырумен байланысты әлеуметтік мәселелерді шешу үшін азаматтарды жанжалсыз тарту тетіктерін әзірлеу («бірлесіп жобалау» әдісі негізінде).
· 1.2 Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің Құрылыс және ТКШ істері комитетіне ұсынылсын:
· Азаматтарды аумақтарды дамыту процесіне қосу және жайлы қалалық орта қалыптастыру жөніндегі жол картасын әзірлеу үшін мүдделі мамандар қатарынан сарапшылар коалициясын құру қажет.
· Барлық бейінді ведомстволарды халықпен өзара іс-қимылдың сындарлы нысаны ретінде бірлесіп жобалау әдісіне оқыту.
· Осы комитетке тиісті ұсыныс-хат жолдасын.
2. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасына қоғамдық мониторинг жүргізу, тиімді қоғамдық бақылау жүргізу мәселелері бойынша:
2.1 Республика деңгейінде тиісті заң қабылдау арқылы жұмыс істеп тұрған қоғамдық бақылау және қоғамдық мониторинг институттарын заңды түрде құрылымдауға деген ұмтылысты оң бағалай отырып, конференцияға қатысушылар Қарағанды облысы деңгейінде мемлекеттік органдарға ұсынуды қажет деп санайды:
· азаматтық қоғам институттарының өңір деңгейіндегі саяси және экономикалық жаңғырту процестеріне қатысуын және облыстың одан әрі индустриялық-инновациялық дамуын арттыру;
· «Қарағанды облысының ішкі саясат басқармасы»ММ, қалалар мен аудандардың ішкі саясат бөлімдері, сондай-ақ облыстың бейінді ведомстволарының мемлекеттік әлеуметтік тапсырысы арқылы азаматтық белсенділіктің, халықтың саяси және құқықтық мәдениетінің өсуіне ықпал ету;
· Мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты орындайтын БАҚ арқылы Қарағанды облысының тұрғындарын хабардар ете отырып, коммерциялық емес ұйымдарға және азаматтық қоғамның басқа да институттарына сенімді арттыруға ықпал ету;
· Қарағанды өңірінің ҮЕҰ бірлесіп Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасына қоғамдық мониторингке қатысу және жергілікті жерлерде атқарушы билік органдарының қызметіне қоғамдық бақылауды жүзеге асыру үшін қоғамдық сарапшылардың өңірлік пулын қалыптастыруға кірісу;
· ҮЕҰ ресурстық орталығының базасында өңірдің ҮЕҰ қоғамдық бақылау саласында табысты жұмыс істеп жатқан, танымал қоғамдық сарапшылар мен қоғам көшбасшыларының тәжірибесін беру бойынша тиісті шаралар қабылдау.
2.2 Қарағанды облысының Азаматтық Альянсы:
- ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Қарағанды облысы бойынша Департаментіне мемлекеттік қызмет көрсетудің сапасы мен тиімділігі үшін арнайы қоғамдық сыйлық ала отырып, үкіметтік емес ұйымдармен бірлесіп, халыққа мемлекеттік қызмет көрсету мониторингі бойынша жүйелі рейдтер өткізу туралы ұсыныспен шығу.
3. Әлеуметтік кәсіпкерлікті дамытуды жандандыру мәселелері бойынша:
3.1 Қазіргі уақытта Қазақстанда әлеуметтік кәсіпкерлік саласында шешілмеген проблемалар көп. Әлеуметтік кәсіпкерлікті дамытудағы негізгі кедергі-тиісті заңның болмауы. Заң жобасын да дайындау керек. Мұндай заң қабылданған жағдайда, осы салада осы жұмыспен айналысатын адамдардың саны артатыны сөзсіз, осы бағытта әлеуметтік кәсіпкерлік ұғымы туралы түсіндіру арқылы үгіт-насихат, ақпараттық және әдістемелік жұмыстар жүргізу қажет.
3.2 Қарағанды облысының үкіметтік емес ұйымдарына ұсынылады:
· Біріншіден, әлеуметтік кәсіпкерлікпен айналыспас бұрын, әрине, болашақ тұтынушылардың қажеттіліктерін ескере отырып, қай бағытта жұмыс істеу керектігін және қандай әлеуметтік мәселені шешу керек екенін анықтау керек. Шығарылатын өнімнің немесе көрсетілген қызметтің сапасын арттыруды ескере отырып, осындай қызметті көрсету барысында қанша тұтынушы болатынына, қандай құндылықтар қаралатынына назар аудару қажет.
· Екіншіден, әлеуметтік кәсіпкерлікпен айналысу үшін халықтың қалың жігінің өнімдерге немесе қызметтерге қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін қазіргі заманғы технологияларды ескеру қажет.
· Үшіншіден, әлеуметтік кәсіпкерлердің әлеуетін арттыру үшін осы саладағы проблемаларды шешу жөніндегі серіктестермен (ҮЕҰ, ЖК, мемлекеттік органдар және т. б.) тығыз байланыс орнату қажет.)
· Төртіншіден, бизнес туралы ақпараттың тұтынушылар арасында қалай таралатынын алдын ала ойластыру қажет. БАҚ-пен алдын ала келісіп, ақпараттың уақытылы таратылуын бақылау қажет.
· 3.3 Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігіне, Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Ұлттық статистика бюросына халықтың экономикалық және әлеуметтік проблемаларын шешу құралы ретінде әлеуметтік кәсіпкерлікті дамыту мақсатында мынадай ұсыныстар енгізіледі:
· Экономиканың жеке секторы ретінде кәсіпкерлік қызметтің бағытын ЭҚЖЖ жеке кодына беру – «Әлеуметтік педагогикалық кәсіпкерлік»
· Әлеуметтік кәсіпкерлікті жүзеге асыратын үкіметтік емес ұйымдарды қолдау субъектілері ретінде қоса отырып, «Бизнестің жол картасы-2025» бизнесті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы арқылы мемлекеттік қолдау алатын қызмет түрлерінің тізбесіне «Әлеуметтік кәсіпкерлік» ЭҚЖЖ кодын енгізу
· Осы мемлекеттік органдарға тиісті ұсыныс-хаттар жіберілсін.
4. Елдің экономикасы мен әлеуметтік саласының қазіргі заманғы даму үрдістерін ескере отырып, үкіметтік емес ұйымдар қызметінің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету мәселелері бойынша:
· 4.1 Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігіне үкіметтік емес ұйымдар қызметінің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін мынадай ұсыныстар енгізіледі:
· Өнім берушіні таңдаудың негізгі критерийі ең төменгі баға болып табылатын мемлекеттік сатып алу шеңберіндегі тендерлік Схемадан көрініс тауып, мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты қаржыландыру тәсілін түбегейлі өзгерту және өнім берушілердің мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты жүзеге асыру тәжірибесіне бағдарлана отырып, оларды конкурстық іріктеуге көшу қажет;
· Өңірлік деңгейде мемлекеттік гранттарды бөлуді жандандыру қажет, бұл ретте оларды бөлу қағидатын өзгерту қажет – өңірлік мемлекеттік гранттар жобаларды іске асыруға осы өңірде қызметін жүзеге асыратын ҮЕҰ-лар ғана бағытталуы тиіс;
· Заңнамалық деңгейде халықтың әртүрлі жас және әлеуметтік топтары арасында волонтерлік қозғалысты дамыту, волонтерлік орталықтарды ашу және олардың жұмыс істеуі үшін мемлекеттік гранттар берудің ерекше оңайлатылған тәртібін көздеу;
· Үкіметтік емес ұйымдарға берілетін сыйақылар бөлігін де қайта қарауды талап етеді:
- номинациялар анықталатын қызметтің басым бағыттарын анықтау;
- сыйлық лауреаттарын анықтау рәсімдері
- сыйақыны қарау және беру рәсімін жүзеге асыратын субъект.
Номинациялар айқындалатын қызметтің басымдықтарында халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдауға ғана емес, сондай-ақ нақты өңірлер халқының ағымдағы өзекті қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған, қазіргі бар қоғамдық процестерді барынша жақсы жаққа өзгертуге ықтимал қабілетті әлеуметтік маңызы бар жобаларға, сондай-ақ «Рухани жаңғыру» қоғамдық сананы жаңғырту бағдарламасын іске асыруға қатысатын жобаларға бағдарланған бағыттар көзделуге тиіс.
· Сыйлықақы беру жүйесін үйлестіруші мен Ұйымдастырушының рөлі Қазақстанның Азаматтық Альянсына, елдің барлық үкіметтік емес ұйымдарын идеологиялық тұрғыдан біріктіретін құрылымға көшуге тиіс. МАК арқылы сыйлық алуға үміткер азаматтық қоғамның үздік институттарын таңдау рәсімінің ашықтығы, объективтілігі және демократиялылығы қамтамасыз етіледі. Сондай-ақ, сандық технологияларды қолдану бонустық жүйенің объективтілігі мен ашықтығына ықпал етуі керек.
· «Әлеуметтік кәсіпкерлік туралы» Қазақстан Республикасы Заңының қабылдануына бастамашылық жасауға,:
- үкіметтік емес ұйымдардың, бастамашыл топтардың жұмысы шеңберінде Халықтың жекелеген әлеуметтік топтарының проблемаларын шешу көлемі мен сапасын арттыру
-үкіметтік емес ұйымдардың тұрақтылық деңгейін арттыру және олардың материалдық-техникалық базасын күшейту.
4.2 Қарағанды облысының облыстық деңгейдегі, сондай-ақ қалалары мен аудандарының бюджеттік бағдарламалар әкімшілеріне:
-әлеуметтік-экономикалық дамудың барлық бағыттары бойынша өңірдің қажеттіліктеріне сәйкес әлеуметтік маңызы бар жобаларды орындаудың үш жылдық кезеңін қоса алғанда, өзекті әлеуметтік проблемалар мен мәселелерді шешуде мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты қалыптастыруды қамтамасыз етсін.
5. Қарағанды облысының Азаматтық Альянсына:
- өңірде әлеуметтік кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі жұмыстарды үйлестіруді ұйымдастыру (оқытудан бастап әлеуметтік бизнес-жобаларды сүйемелдеуге дейін);
- Қарағанды облысының өңірлерінде қолайлы мекендеу ортасын құру, аумақтарды абаттандыру мәселелерін шешуге азаматтық секторды тартуды жандандыру бойынша іс-қимылдарды үйлестіру;
- Қарағанды облысының қалалары мен аудандарында мемлекеттік әлеуметтік тапсырысқа мониторинг жүргізу;
-Облыстық конференцияның ұсынымдары бойынша министрліктер мен ведомстволарға Қарағанды облысынан ұсыныстар пакетін құрастыру, сондай-ақ Қазақстанның 9-шы Азаматтық форумында талқылау